Topinambur, czyli słonecznik bulwiasty (Helianthus tuberosus) jest kuzynem słonecznika zwyczajnego i należy do gatunku roślin z rodziny astrowatych. Pochodzi z Ameryki Północnej, zaś do Europy został sprowadzony przez Krzysztofa Kolumba. Szybko zyskał popularność na stołach, jednak stracił ją podczas II wojny światowej na rzecz ziemniaka. Ze względu na bardzo małe wymagania glebowe rośnie dziko prawie w każdym zakątku ziemi, szczególnie na wilgotnych obszarach. Roślina ta charakteryzuje się̨ dużą zawartością̨ składników odżywczych, a ponadto zapobiega rozwojowi chorób sercowo-naczyniowych oraz opóźnia proces starzenia.
Trochę historii
Topinambur należy do gatunku roślin z rodziny astrowatych. Jego nazwa pochodzi od łacińskiego słowa “tuber”, czyli bulwa oraz greckiego Heliantus – “helios”, czyli słońce i „anthos”, czyli kwiat. Roślina pochodzi z Ameryki Północnej, natomiast do Europy sprowadzili ją koloniści na początku XVII w. Uprawiany w Polsce od 1730 roku szybko zyskał popularność, jednak po pojawieniu się ziemniaka bezpowrotnie stracił swoją pozycję w kuchni. Podczas II wojny światowej, ze względu na łatwą dostępność, topinambur stanowił często główne pożywienie i od tego czasu kojarzył się głównie z ubóstwem. Roślina ta ma niewielkie wymagania klimatyczne, w związku z tym uprawiana jest na wielu kontynentach. Szczególnie upodobała sobie obszary wilgotne – między innymi brzegi rzek i jezior oraz obrzeża lasów. Warto dodać, że jest to gatunek mrozoodporny a siejemy go wiosną lub jesienią. Ze względu na podobny do słonecznika wygląd często uprawiany jest jako roślina dekoracyjna.
Właściwości odżywcze
Ze względu na niską wartością energetyczną topinambur polecany jest osobom z nadwagą i otyłością. Jego bulwy zawierają do 17% inuliny, która stanowi 75–80% wszystkich węglowodanów. Nie jest ona trawiona przez organizm człowieka, dlatego bez odpowiedniego przetworzenia bulwy są mało pożywne dla naszego organizmu. Inulina jest wykorzystywana między innymi w diecie diabetyków. W trakcie przetwarzania inulina rozkłada się do fruktozy, która może być spożywana przez diabetyków. Ponadto topinambur zawiera dużo krzemionki, witaminy B1, witaminy C, potasu oraz żelaza. Białko zawarte w bulwach zawiera aminokwasy egzogenne (m.in. tryptofan).
Właściwości prozdrowotne
Spożywanie topinamburu pomoże utrzymać prawidłowy poziom cukru we krwi i obniży stężenie cholesterolu HDL. Ponadto topinambur reguluje ciśnienie krwi oraz pracę przewodu pokarmowego jednocześnie chroniąc wątrobę i nerki. Wspomaga przyswajanie ważnych składników mineralnych – żelaza, wapnia i magnezu oraz pomaga w usuwaniu metali ciężkich, toksyn pochodzenia organicznego oraz alkoholu z krwi. Poprawia naszą odporność, działa antystresowo, a także poprawia zdolność koncentracji. Obecna w bulwach inulina przyczynia się̨ do wzrostu korzystnych dla organizmu bakterii probiotycznych, a także chroni jelito grube przed rozwojem polipów i owrzodzeń, które często są początkiem choroby nowotworowej. Pomaga także w normalizowaniu glikemii, pobudza perystaltykę jelit i zapobiega zaparciom. Sok otrzymywany z topinamburu pomaga w leczeniu hemoroidów, łuszczycy, zapalenia spojówek, oparzeń oraz owrzodzeń. Ze względu na brak fenyloalaniny i tyrozyny bulwy topinamburu mogą być spożywane przez osoby chore na fenyloketonurię.
Zastosowanie w kuchni
W smaku topinambur przypomina rzodkiewkę lub białą rzepę, zaś po obróbce cieplnej nabiera orzechowo-karczochowego smaku. Można go jeść ze skórką, jednak należy pamiętać o bardzo dokładnym umyciu. Po obraniu, ze względu na dużą zawartość żelaza, szybko ciemnieje, dlatego warto skropić go odrobiną soku z cytryny. Bulwy przyrządzamy podobnie jak ziemniaki – można je smażyć, piec i gotować. Polecamy wypróbować go do przygotowywania smacznych zup, frytek i chipsów.
Tekst: Martyna Ludwiniak
Zdjęcia: Laura Osakowicz
