Architektura

Modernizacja parku Pole Mokotowskie w Warszawie

Pole Mokotowskie to jeden z największych i najpopularniejszych parków w Warszawie. Park ten jest także swoistym społecznym fenomenem: jego przestrzeń uformowała się w równej mierze w wyniku aktywności jego projektantów, co w oddolnym procesie społecznym. Miejsce to powszechnie przyjęło się jako sceneria dla nieformalnych aktywności mieszkańców miasta. Jest więc nośnikiem utartych praktyk, przyzwyczajeń i wspomnień. W zetknięciu z tak wrażliwym ekosystemem architekci WXCA zaproponowali podejście, które określić można mianem „projektowej akupunktury”.

Pole Mokotowskie

Pole Moko­tow­skie pro­jekt WXCA

Akupunktura przestrzeni

Kie­dy socjo­log Miche­le de Cer­te­au pisał słyn­ną pra­cę o roz­róż­nie­niu mię­dzy tak­ty­ka­mi a stra­te­gia­mi w kon­tek­ście codzien­nych spo­łecz­nych prak­tyk, jed­nym z naj­bar­dziej obra­zo­wych przy­kła­dów nie­skrę­po­wa­nych prak­tyk użyt­kow­ni­ków prze­strze­ni miej­skiej były dla myśli­cie­la ścież­ki. Ścież­ki idą­ce w poprzek, ścież­ki naoko­ło bądź ścież­ki na skró­ty… Inny­mi sło­wy – wła­sne ścież­ki, któ­ry­mi na co dzień podążamy.

Pole Moko­tow­skie, jeden z naj­po­pu­lar­niej­szych par­ków miej­skich War­sza­wy, jest – nie tyl­ko meta­fo­rycz­nie – plą­ta­ni­ną utar­tych ście­żek: praw­dzi­wym feno­me­nem spo­łecz­nym i kul­tu­ro­wym, polem codzien­nych, nie­for­mal­nych prak­tyk użyt­kow­ni­ków. Ten roz­le­gły miej­ski park został ukształ­to­wa­ny w rów­nej mie­rze przez odgór­ne dzia­ła­nia pro­jek­tan­tów, jak i oddol­ne, spon­ta­nicz­ne pro­ce­sy i aktyw­no­ści spo­łecz­ne. Jego for­ma oraz spo­sób funk­cjo­no­wa­nia sta­no­wią o jego szcze­gól­nej toż­sa­mo­ści, a co za tym idzie – popu­lar­no­ści, jaką cie­szy się wśród miesz­kań­ców. Zetknię­cie z tak wraż­li­wym i peł­nym wza­jem­nych zależ­no­ści eko­sys­te­mem posta­wi­ło przed archi­tek­ta­mi pyta­nia o rów­nie szcze­gól­ne podej­ście projektowe.

Idąc za prze­ko­na­niem, że prze­strzeń publicz­na jest w swo­jej isto­cie pro­ce­sem, a nie poje­dyn­czym zda­rze­niem, archi­tek­ci WXCA za stra­te­gię pro­jek­to­wą przy­ję­li roz­ło­żo­ną w cza­sie, prze­my­śla­ną „aku­punk­tu­rę” prze­strze­ni. Aku­punk­tu­ra rozu­mia­na jest w tym przy­pad­ku jako podej­ście nie rewo­lu­cyj­ne, a ewo­lu­cyj­ne – wraż­li­wa sty­mu­la­cja zasta­łej prze­strze­ni – z wła­ści­wym jej ryt­mem pro­ce­sów bio­lo­gicz­nych oraz społecznych.

Pole Mokotowskie projekt WXCA

Pole Moko­tow­skie pro­jekt WXCA

Synergia pomiędzy człowiekiem i naturą

Park Pole Moko­tow­skie poło­żo­ny jest w cen­tral­nej czę­ści War­sza­wy i jest jed­nym z naj­więk­szych par­ków w mie­ście. Jed­nak zmia­na, któ­ra zaszła w tym miej­scu, jest nie tyl­ko ilo­ścio­wa, ale przede wszyst­kim jako­ścio­wa. Zapro­jek­to­wa­ny w latach 70. i 80. park przez lata nie był moder­ni­zo­wa­ny. W ostat­nich mie­sią­cach ponad 70-hek­ta­ro­wy teren Pola Moko­tow­skie­go został pod­da­ny czę­ścio­wej moder­ni­za­cji, dzię­ki któ­rej stał się jesz­cze bar­dziej zielony.

Punk­tem wyj­ścia dla archi­tek­tów WXCA była reflek­sja nad par­kiem jako miej­scem współ­ist­nie­nia czło­wie­ka i natu­ry, czy­li miej­scem, któ­re­go użyt­kow­ni­ka­mi są nie tyl­ko ludzie, ale też zwie­rzę­ta i rośli­ny. Naj­więk­szą zmia­ną oraz naj­bar­dziej zło­żo­nym wyzwa­niem tech­no­lo­gicz­nym była natu­ra­li­za­cja zbior­ni­ka wod­ne­go, któ­ry jest naj­więk­szą atrak­cją par­ku i popu­lar­nym miej­scem rekre­acji. Dotych­cza­so­wy zbior­nik, któ­re­go kon­struk­cja powsta­ła w latach 70., wyło­żo­ny był beto­nem oraz wyma­gał corocz­ne­go napeł­nia­nia wodą. W ostat­nich latach, kie­dy kon­struk­cja utra­ci­ła swo­ją szczel­ność, zbior­nik napeł­nia­ny był do mini­mal­ne­go pozio­mu, by żyją­ce w nim pła­zy mogły prze­trwać. Pro­jekt WXCA zakła­dał jego prze­bu­do­wę w cało­rocz­ny staw, w któ­rym dzię­ki natu­ra­li­za­cji – opar­tej o fil­try hydro­bo­ta­nicz­ne oraz rośli­ny wod­ne, oczysz­cza­ją­ce wodę mecha­nicz­nie, che­micz­nie i bio­lo­gicz­nie – zacho­wa­na zosta­nie wyso­ka jakość i czy­stość wody. Przy oka­zji ze wzglę­dów funk­cjo­nal­nych głów­ny zbior­nik wod­ny powięk­szo­no i pogłę­bio­no, a ponad 16 tys. m2 beto­nu z jego dna zastą­pio­no żwi­rem, pod któ­rym zna­la­zły się war­stwy izo­la­cyj­ne. Roz­kru­szo­ny beton uży­ty zaś został do usy­pa­nia górek w nowo­pow­sta­łym ogro­dzie bio­ce­no­tycz­nym oraz w stre­fach brze­go­wych. Głów­ny zbior­nik uzu­peł­nio­no o fil­try mine­ral­ne oraz roślin­ność szu­wa­ro­wą i pod­wod­ną oczysz­cza­ją­cą wodę, w któ­rej schro­nie­nie znaj­dą zwie­rzę­ta wodne.

Pole Mokotowskie projekt WXCA

Pole Moko­tow­skie pro­jekt WXCA

Archi­tek­ci zapro­jek­to­wa­li nowy zna­tu­ra­li­zo­wa­ny układ wod­ny, któ­ry oczysz­cza­ny będzie dodat­ko­wo poprzez tech­no­lo­gie wspie­ra­ją­ce natu­ral­ne pro­ce­sy oczysz­cza­nia, co pozy­tyw­nie wpły­nie na zacho­wa­nie sta­bil­ne­go eko­sys­te­mu. Zamknię­ty sys­tem zło­żo­ny z roz­le­wi­ska, poto­ku i głów­ne­go sta­wu utrzy­my­wać będzie wodę w sta­łym ruchu.

Moder­ni­za­cji pod­da­no tak­że teren wokół zna­tu­ra­li­zo­wa­ne­go sys­te­mu wod­ne­go. Uzu­peł­nio­na zosta­ła sieć ście­żek, a ich nawierzch­nię wymie­nio­no na prze­pusz­czal­ną. Nad samym zbior­ni­kiem głów­nym zapro­jek­to­wa­no nowy mebel miej­ski – drew­nia­ny dek o tara­so­wym ukła­dzie uzu­peł­nio­ny drew­nia­ny­mi most­ka­mi oraz małą archi­tek­tu­rą dla róż­nych form wypo­czyn­ku, m.in. z miej­sca­mi do sie­dze­nia, plat­for­ma­mi do leże­nia czy sto­ła­mi pik­ni­ko­wy­mi. W pół­noc­nej czę­ści zbior­ni­ka, pomy­śla­nej jako stre­fa rekre­acyj­na, na trzech róż­nych wyso­ko­ściach zapro­jek­to­wa­no sie­dzi­ska, któ­re two­rzą widow­nię skie­ro­wa­ną w stro­nę jezio­ra. Jako osob­ną prze­strzeń w czę­ści połu­dnio­wej zbior­ni­ka wydzie­lo­no stre­fę rege­ne­ra­cyj­ną – bar­dziej natu­ral­ną i dzi­ką, zare­zer­wo­wa­ną dla roślin i zwierząt.

Oprócz moder­ni­za­cji ist­nie­ją­ce­go zbior­ni­ka, oraz połą­czo­ne­go z nim poto­ku i roz­le­wi­ska, w ramach I eta­pu pro­jek­tu zre­ali­zo­wa­no oczka wod­ne w wyzna­czo­nych stre­fach – dla psów oraz natu­ral­nie uszczel­nio­ne sta­wy w ogro­dzie biocenotycznym.

Pole Mokotowskie projekt WXCA

Pole Moko­tow­skie pro­jekt WXCA

Ogród bio­ce­no­tycz­ny powstał w cen­tral­nej czę­ści par­ku, na zre­kul­ty­wo­wa­nym tere­nie po daw­nej bazie MPO. Ufor­mo­wa­ne tam gór­ki i niec­ki peł­nią funk­cję ogro­dów desz­czo­wych, powstał też drew­nia­ny podest mean­dru­ją­cy wśród zie­le­ni i altany.

Zapro­jek­to­wa­ny kra­jo­braz bio­ce­no­tycz­ny całe­go par­ku przy­jął for­mę ukła­du zbio­ro­wisk roślin­nych o zróż­ni­co­wa­nym pro­fi­lu: „leśnych zakąt­ków”, łąk kwiet­nych, sadów, szu­wa­rów, a tak­że rabat o walo­rach sen­so­rycz­nych, sta­no­wią­cych poży­tek dla owa­dów. Dobór nasa­dzeń roślin­nych opar­ty został na zesta­wie­niu gatun­ków rodzi­mych – aran­ża­cji uroz­ma­ico­nych bio­to­pów w opar­ciu o typy zbio­ro­wisk roślin­nych o cha­rak­te­rze natu­ral­nym i pół­na­tu­ral­nym, w tym na nasa­dze­niach drzew, krze­wów i roślin­no­ści niskiej.

Zauwa­ży­li­śmy, że struk­tu­ra prze­strze­ni par­ku posia­da sie­cio­wy cha­rak­ter: sys­tem wod­ny, sie­ci cią­gów pie­szych, sie­ci spo­łecz­no-funk­cjo­nal­ne. Naszym zało­że­niem było wspar­cie tych już ist­nie­ją­cych połą­czeń oraz ich ochro­na – cza­sa­mi poprzez inten­cjo­nal­ne zanie­cha­nie inge­ren­cji, jak w przy­pad­ku stref dla dzi­kiej przy­ro­dy, w któ­rych nasze dzia­ła­nie ogra­ni­czy­ło się do usta­no­wie­nia funk­cjo­nal­nych połą­czeń dla zwie­rząt pomię­dzy poszcze­gól­ny­mi obsza­ra­mi. Miej­sce, z któ­rym mie­li­śmy do czy­nie­nia, jest de fac­to orga­ni­zmem żywym” – tłu­ma­czy archi­tekt Łukasz Szczepanowicz.

Pole Mokotowskie projekt WXCA

Pole Moko­tow­skie pro­jekt WXCA

Pra­cow­nia WXCA wygra­ła kon­kurs archi­tek­to­nicz­ny w 2018 roku, a pra­ce nad pro­jek­tem poprze­dzi­ły pogłę­bio­ne kon­sul­ta­cje spo­łecz­ne z miesz­kań­ca­mi. Pro­jekt podzie­lo­ny został na eta­py. Pierw­szy, już zre­ali­zo­wa­ny etap pro­jek­tu objął natu­ra­li­za­cję zbior­ni­ka wod­ne­go wraz z roz­le­wi­skiem i poto­kiem, czę­ścio­we zago­spo­da­ro­wa­nie ogro­du bio­ce­no­tycz­ne­go, czę­ścio­wą moder­ni­za­cję nawierzch­ni cią­gów pie­szych, wyko­na­nie ele­men­tów małej archi­tek­tu­ry (w tym ław­ki, sto­ły, kosze na śmie­ci, sto­ja­ki na rowe­ry, ele­men­ty infor­ma­cyj­ne, toa­le­ty par­ko­we, alta­ny), ele­men­ty pla­ców zabaw i ogro­dów sen­so­rycz­nych oraz prze­szko­dy do jaz­dy na desko­rol­kach. Czę­ścio­wa rewi­ta­li­za­cją obję­ta zosta­ła stre­fy fon­tan­ny. Zmo­der­ni­zo­wa­ne zosta­ły tak­że stre­fy wej­ścio­we do par­ku oraz stre­fy dla psów z nowy­mi oczka­mi wod­ny­mi. Pla­no­wo w następ­nych eta­pach wyko­na­ne zosta­ną kolej­ne ele­men­ty kon­cep­cji kon­kur­so­wej WXCA, m.in. rekon­struk­cja dom­ków fiń­skich oraz wod­ny plac zabaw.

Zespół WXCA: Paweł Gro­dzic­ki, Szcze­pan Wroń­ski, Mar­ta Sękul­ska-Wroń­ska, Łukasz Szcze­pa­no­wicz, Mał­go­rza­ta Gilar­ska, Krzysz­tof Moska­ła, Paweł Wola­nin, Mag­da­le­na Julian­na Nowak, Agniesz­ka Radzi­szew­ska, Michał Poziem­ski, Anna Szy­mań­ska, Moni­ka Lemańska.

Van­da Novak – nowa kolek­cja, któ­ra prze­no­si nas nad melan­cho­lij­ne wybrze­że pół­noc­ne­go morza

Tekst/zdjęcia: mate­ria­ły porasowe

Komentarze

komentarzy