Realizując swoją misję na polskim rynku, którą jest przekonanie polskich konsumentów do dokonywania bardziej przyjaznych dla klimatu i świadomych wyborów żywieniowych, firma Oatly zdecydowała się zlecić badanie mające na celu ocenę wiedzy Polaków w obszarach związanych ze zrównoważonym i zdrowym odżywianiem, rodzajami diet oraz ich wpływem na środowisko, klimat i dobrostan zwierząt. Badanie CAWI zostało przeprowadzone przez IQS na reprezentatywnej próbie N=1000 w wieku 16–60 lat, w marcu 2024 roku.
Głównym wnioskiem płynącym z analizy wyników tego badania jest to, że pomimo rosnącej globalnej świadomości ekologicznej, w Polsce nadal istnieje potrzeba edukacji w tych obszarach.
Uczestnicy badania deklarują, że starają się coraz bardziej wspierać środowisko swoją dietą, jednocześnie 24% respondentów wydaje się uważać, że dieta wykluczająca produkty z mleka
krowiego jest szkodliwa dla klimatu, podczas gdy 6% uważa ją za raczej przyjazną dla klimatu. Połowa respondentów nie czuje się poinformowana o wpływie kupowanej żywności na środowisko.
Ogólne zachowania żywieniowe: Z badania wynika, że 73% Polaków nie ogranicza spożycia mięsa, tylko 14% ogranicza, a 21% ogranicza spożycie mleka i produktów mlecznych. Dieta niewykluczająca produktów pochodzenia zwierzęcego jest uważana za normalną (49%), łatwą w utrzymaniu (49%), bogatą w składniki odżywcze (48%) i naturalną (46%). Dla porównania, 3 na 10 respondentów uważa, że utrzymanie diety wykluczającej produkty pochodzenia zwierzęcego jest trudne, a sama dieta jest uważana za nienaturalną i niezdrową. Dla 33% produkty niezbędne do jej utrzymania są niedostępne, a dla 34% sama dieta jest droga. Głównym powodem ograniczenia spożycia mięsa są obawy etyczne związane z dobrostanem zwierząt
(46%), szczególnie wśród osób starszych powyżej 45 roku życia. Powód ten jest również częściej podawany przez kobiety niż mężczyzn.
Ogólna wiedza na temat diet: Edukacja na temat istniejących opcji dietetycznych może być również pomocna w dokonywaniu świadomych wyborów żywieniowych. Podczas gdy podstawy takie jak wegetarianizm, weganizm i diety bezmleczne są powszechnie znane (odpowiednio 84%, 76% i 62%), poszczególne odmiany diet roślinnych (w tym fleksitarianizm, dieta surowa i klimatarianizm) są znane niewielu. Według badania ponad 6 na 10 Polaków (63%) uważa, że produkty spożywcze dostosowane do konkretnych diet lub nawyków żywieniowych powinny mieć informacje na etykietach. Kobiety wydają się być znacznie bardziej otwarte na poszerzanie swojej wiedzy na temat żywienia (51% w porównaniu do 38% mężczyzn). Prawie połowa respondentów (49%) nie uważa, że kupując żywność są informowani o jej wpływie na środowisko na etykiecie. Ponad połowa z nich (54%) zdaje sobie sprawę, że chce być informowana.
Żywność i środowisko: 9% respondentów uważa, że dieta zawierająca produkty pochodzenia zwierzęcego jest szkodliwa dla klimatu, podczas gdy 26% uważa ją za przyjazną dla klimatu. Z drugiej strony, 7% uważa, że dieta wykluczająca produkty pochodzenia zwierzęcego jest szkodliwa dla klimatu, a 34% postrzega ją jako raczej przyjazną dla klimatu. Według badania 40% Polaków stara się wspierać środowisko swoją dietą. Około 3 na 10 respondentów (32%) uważa, że ich podejście niczego nie zmieni. Kobiety są znacznie bardziej zaangażowane w dbanie o środowisko poprzez swoje nawyki żywieniowe (44% w porównaniu do 36% mężczyzn). Tylko 1 na 10 kobiet (11%) i 2 na 10 mężczyzn (21%) w ogóle nie interesuje się środowiskiem. Jednocześnie prawie połowa respondentów (49%), zapytanych bezpośrednio o to, czy chcieliby kupować żywność o niskim śladzie węglowym, odpowiedziała twierdząco.
Cena jest ważnym kryterium podejmowania lub niepodejmowania działań na rzecz ochrony środowiska. Dla 34% respondentów dieta roślinna jest postrzegana jako droga. 35% uważa, że nie stać
ich na zwracanie zbytniej uwagi na wpływ ich diety na środowisko. 32% wybierze tańszy produkt bez względu na jego pochodzenie. Najmniej wrażliwe na wysokie ceny są osoby starsze – dla uczestników w wieku 45–60 lat ważniejsze jest pochodzenie regionalne, jakość produktu i jak najmniejsza szkoda dla zwierząt. Wśród osób, które w ogóle nie spożywają roślinnych substytutów mleka, aż 37% wskazuje na wyższą cenę substytutów jako czynnik decydujący.
Nabiał kontra produkty roślinne:
Polacy wydają się lubić smak mleka i tradycyjne polskie potrawy przygotowywane z wykorzystaniem produktów mlecznych. Pomimo rosnącej świadomości ekologicznej i etycznej, według badania Polacy nadal preferują mleko krowie ze względu na jego smak i dostępność w sklepach. Mleko i produkty mleczne są spożywane regularnie przez 75%. Roślinne zamienniki tylko przez 17%. 63% respondentów w ogóle nie spożywa zamienników mleka, a wśród powodów niespożywania roślinnych zamienników mleka w ogóle, zarówno we wskazaniach spontanicznych, jak i przy wyborze z listy prekodowanej, najpopularniejsze jest przywiązanie do smaku mleka krowiego (wskazania spontaniczne: 51% i lista prekodowana: 42%) oraz fakt, że nie udało się znaleźć smacznego zamiennika (lista prekodowana: 35%). Sugeruje to, że wybór roślinnych substytutów mleka to nie tylko kwestia wiedzy czy przekonań, ale także wygody i smaku. Mleko krowie jest częściej opisywane jako tańsze, bardziej dostępne, smaczniejsze, lepszej jakości, zawierające więcej składników odżywczych i zdrowsze. Cechą wyróżniającą roślinne substytuty mleka są względy etyczne – mniejsza krzywda zwierząt. Jednak uczestnicy nie postrzegają roślinnych substytutów mleka jako produktów wspierających zrównoważony rozwój lub znacznie bardziej przyjaznych dla środowiska. Tylko nieznacznie dostrzegają niższą emisję CO2. Świadome odżywianie, niechęć do smaku mleka krowiego i względy zdrowotne to główne powody ograniczania spożycia mleka i jego pochodnych. Wśród osób ograniczających spożycie mleka najczęstsze powody to potrzeba świadomego odżywiania (27%), ale także niechęć do smaku mleka i jego przetworów (18%). Ważne są także względy zdrowotne (19% osób wymienia alergie, 18% choroby, 17% ograniczenie spożycia białka i tłuszczu, 15% zalecenia lekarza, a 13% unikanie antybiotyków i innych szkodliwych substancji). Ograniczanie nabiału to nie tylko moda wśród mieszkańców dużych miast Wyniki ankiety pokazują, że młodsze pokolenia wydają się być bardziej otwarte na korzyści płynące z diety roślinnej, podczas gdy osoby starsze są bardziej skłonne do tego ze względu na dobrostan zwierząt. Dodatkowo, kobiety wydają się być bardziej zainteresowane aspektami ekologicznymi i etycznymi w kontekście odżywiania niż mężczyźni.
Tekst/zdjęcia: materiały prasowe